Mimo że temat funkcjonowania domów kultury w Polsce nie jest ani specjalnie medialny, ani popularny, to przyznać należy, że trudno wyobrazić sobie życie kulturalne kraju bez tych placówek. Dlaczego są one tak ważne? Niewątpliwie ze względu na doniosłą rolę jaką pełnią w społeczeństwie, przede wszystkim wśród lokalnych społeczności.
Podstawową i pożądaną cechą działania domów kultury jest ich funkcja edukacyjna. Należy ją jednak rozumieć w szerszym znaczeniu – obok przekazywania wiedzy czy umiejętności i pomoc w ich nabywaniu, przede wszystkim rozwoju wszelkich twórczych potencjałów i możliwości człowieka. Szczególnie ważne jest pielęgnowanie ich w okresie dzieciństwa, stąd ta właśnie grupa wiekowa stanowi według statystyk jedną z podstawowych, obok seniorów, grup odbiorców domów kultury. Funkcja edukacyjna ma jednak odniesienie także do ludzi dorosłych, dla których uczestnictwo w różnych prowadzonych w domach kultury zajęciach jest odskocznią od codziennych obowiązków i możliwością poszerzania swoich horyzontów, zainteresowań i kształtowania wrażliwości artystycznych. Działalność dobrze prowadzonych domów kultury daje sposobność do korzystania z dóbr kultury oraz do tego, by samemu stać się twórcą i dzielić się tym z innymi, np. poprzez amatorskie koła teatralne, taneczne czy muzyczne.
Domy kultury to jednak nie tylko możliwość dla poszerzania swoich artystycznych horyzontów czy miejsce rekreacji. To również przestrzeń dla spotkań międzyludzkich, rzecz w dzisiejszych czasach nie do przecenienia. Współczesna rzeczywistość charakteryzuje się brakiem miejsc dla swobodnego, nieskrępowanego niczym dialogu i debaty – jesteśmy często podzieleni barierami, zarówno fizycznymi, jak i mentalnymi.
Sprawne działanie nowoczesnych domów kultury jest konieczne dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, które powinno charakteryzować się oddolną aktywnością, współpracą pomiędzy jego członkami i samodzielnością w działaniu, bez oglądania się na pomoc „z góry”. W takich warunkach domy kultury coraz częściej stają się prawdziwymi lokalnymi animatorami, aktywizując lokalną społeczność do działania, a nie tylko biernego uczestniczenia w zajęciach artystycznych czy rekreacyjnych. Integracja miejscowych wspólnot może odbywać się przecież poprzez działania dużo bardziej ambitne.
Działalność domów kultury to także ważny, a w niektórych mniejszych miejscowościach czy gminach, kluczowy punkt wyjścia dla promocji regionu, jego potencjału, dorobku i wszelkich innych zasobów. Placówki te budują tożsamość „małych ojczyzn”, np. poprzez swój wkład w propagowanie miejscowego folkloru – od tradycyjnej kuchni (nieoceniona rola istniejących na ziemiach polskich już od ponad 150 lat kół gospodyń wiejskich) po muzykę, taniec czy sztuki plastyczne. Nic bowiem nie integruje mieszkańców tak, jak wspólnota tradycji, kultury i wspólnych doświadczeń.
Dobrze funkcjonujące domy kultury mają wiele do zaoferowania i są niezbędnym elementem życia kulturalnego kraju i poszczególnych regionów. Łącząc w sobie pielęgnowanie tradycji ze zrozumieniem współczesnej rzeczywistości, mają okazję stać się naprawdę nowoczesnymi instytucjami.
